İstismar Türleri Açısından Unortodox Dizisi Analizi

Yazı diziden sahneler içerir ve diziyi izledikten sonra okunması tavsiye edilir.

Unorthodox dizisinde gördüğümüz Hasidik Yahudilik (Hasidizm) dini inancının dış dünyayla bağımsız, kendi içinde katı kuralları olan ve bu kuralların genellikle ataerkil olduğu bir topluluktur. Bu olgulara bağlı olarak kadınlar üzerinde yoğun bir duygusal istismarın olduğunu görüyoruz. Dizinin ana karakteri olan Esty, duygusal şiddete maruz kalıyor. Esty’e karşı olan şiddetin ise genelde eşinden değil de eşinin ailesi ve kendi ailesinden geldiğini görüyoruz. Yani, istismar ilişkisinde istismar eden kişiler kaynana, kuzen, hala olarak karşımıza çıkıyor. Şiddetin dinamiğine baktığımızda ise bir güç dengesizliği olması gerektiğini biliyoruz. Burada yaşanılan istismarda kaynana-gelin, kadın-erkek, toplum-birey şeklindeki güç eşitsizlikleri karşımıza çıkıyor. Ayrıca Yanky ’nin (Esty’ nin eşi) ailesinin hiyerarşik olarak da üstün olduğunu ve bunun da bir dinamik yarattığını biliyoruz. Ayrıca, duygusal istismarın bir süreç gerektirdiğini, bu sürecinde dizide evlilik öncesi ve sonrası olarak işlendiği görülüyor. Duygusal istismar davranış kalıplarına baktığımız zaman, reddetme, aşağılama, korkutma, tek başına bırakma, suça yöneltme, duygusal tepki vermeyi reddetme gibi olgular karşımıza çıkıyor. Bunların çoğunu Esty’nin hayatında görüyoruz.

İlk olarak açıkça gözüme çarpan şu: Esty ile Yanky’nin 1 yıl geçmesine rağmen çocukları olmadığı için kaynanası ve eşi tarafından duygusal istismara uğruyor. Kaynanası Esty’e şunları söylüyor: Dün gece yine ilişkiye girememişsiniz o çocuk özgüvenini kaybetmeden bir yolunu bulman lazım anladın mı beni hüsrana uğratma Esty deyip Esty’e daha kolay ilişkiye girmesi için jel veriyor. Burada, kaynananın çocuk olmadığı için Esty’i suçlaması ve Yanky’nin özel hayatlarını ailesi ile paylaşması ve annesinin özel yaşamlarının bu kadar içinde olması Esty’e kendini suçlu hissettiriyor. Ayrıca cemaatin diğer kadınları da Esty bizim gibi değil bebek taşıması gerekmiyor, bize her zaman danışabilirsin gibi sözlerle Esty’nin kendini eksik hissetmesine yol açıyor. Esty’ de yaşanan bu istismarlar ile kendini çocuğu olmadığı için, evliliği kötü gittiği için suçluyor ve eksik hissetmesi kaçınılmaz oluyor. Kendini yetersiz hissettirme konusunda Esty’nin halası da ona baskı uyguluyor. Yanky ve ailesinin onu kabul edecek mi bilemediğini çünkü onun yetim olduğunu söyleyerek ona kendini değersiz hissettiriyor.

İkinci olarak Esty’nin duygularının görmezden gelinmesi konusu da diziye hakim. Genel olarak dizide Esty’nin cemaatten farklı olması, farklı düşünceleri neredeyse herkes tarafından görmezden geliniyor. Özellikle, beni en çok etkileyen sahne olan, Esty’nin evlenince saçlarının kazınması sahnesi, onun gözyaşlarına boğulması ve bunun kimse tarafından ciddiye alınmaması hatta halasının ona gülümsemesi Esty’nin duygularının görmezden gelindiğinin bir göstergesi. Yine aynı şekilde halası ile olan bir diyaloğundan bahsedeceğim. Esty halasına kendi evine dönmek istediğini, babaannesini çok özlediğini söylüyor halası ise duygularını tamamen görmezden gelerek evleneli daha kaç ay olduğunu onun evinin artık kocasının yanı olduğunu söylüyor. Burada aynı zamanda bir dış dünyadan ve sevdiklerinden izole etme olgusu da söz konusudur.Halası evlediği için onu manevi kaynaklardan ve duygusal destekten mahrum bırakıyor. Özetle Esty, yakın kadın akrabaları tarafından duygusal şiddete maruz bırakılıyor.

Dizideki en etkilendiğim sahnelerden biri olan Esty ve Yanky’nin kuzeni Moishe’nin parktaki konuşmasında Moishe Esty’e manipülasyonlar ile psikolojik şiddet uyguluyor. Esty’i psikolojik olarak yalnız ve çaresiz olduğuna inandırıyor. Zaten ilk olarak Esty’i takip ediyor, onun gizlice fotoğraflarını çekiyor ve onu kaçırıp zorla arabaya bindiriyor. Daha sonra ise parkta ona hiçbir becerisinin olmadığını, sevdiklerinden uzakta hiçbir şey yapamayacağını, hayatta hiçbir vasfının olmadığını sürüne sürüne geri döneceğini söylüyor. Ayrıca kalmak istediği Almanya’nın onların atalarının ölüleriyle dolu olduğunu belirterek bu duygusunu da kullanıyor. Dönmek dışında bir çaresi daha olduğunu söyleyip silah çıkarıyor ve Esty onu öldürecek diye çok korkuyor. Fakat, Moishe ona onu öldürmeyeceğini aksine eğer burada kalırsa onun kendi kendini öldüreceğini söyleyip silahı bırakıyor. Bu olay sonrasında Esty psikolojik ve duygusal olarak çok etkileniyor. Burada da Moishe tarafından yapılan hem takip etme, zorla kaçırma hem de duygusal istismarları görebiliyoruz. Ayrıca, dönmezsen o bebeği almaya geleceğiz diyerek çocuğu ile tehdit edip yine bir psikolojik şiddet uyguluyor. Burada da dinamik olarak erkek-kadın bağlamında bir güç eşitsizliği görüyoruz çünkü cemaatte erkek kadından daha üstün ve güçlü olarak görülüyor.

Yanky ise Esty’ e karşı cinsel ve psikolojik şiddet uyguluyor. Esty’nin aslında sevgiye görülmeye, duygusal olarak hissedilmeye ihtiyacı var fakat biz bunu dizide pek göremiyoruz, Yanky tüm bunları içinde yaşıyor gibi. Burada da duygusal tepki vermeyi reddetme, uzak ve kopuk olma olgularını görüyoruz. Ayrıca, Esty ile ilişkiye giremedikleri için onu suçluyor, abilerin eşleri ile karşılaştırıyor, cinsel hayatlarını annesi ile paylaşıyor ve canının acıdığı ve zorla yani psikolojik şiddet ile ilişkiye girme zorunluluğunda hissettiğini bildiği halde onunla ilişkiye giriyor. Ayrıca, Esty’nin isteklerini ve beklentilerini görmezden gelerek kendi zevklerine göre yaşıyor. Bu aslında cemaatteki tüm cinsel ilişkilerde mevcut çünkü cemaatin kuralları bu şekilde. Bu şiddet dinamiğinde de güç eşitsizliğini görüyoruz.

Esty bu istismarlar yüzünden kendini suçlu, içine kapanık hissediyor ve evliliği için kendini suçlu hissettiği için kaygı düzeyi de artıyor. Hatta cinsel ilişki konusunda 1 sene boyunca çıkmaz bir döngünün içine giriyor. O, ne olduğunu anlayamıyor, içinde olduğu durumu anlamlandıramıyor. Ama bu yaşananlar sonrasında da Yanky’ni annesinin sözü ile ondan boşanmak istediğini duyunca artık bir şeylerin gerçekten yanlış olduğunu anlayıp kaçmaya karar veriyor.

İstismar edilen Esty geçmişte annesi onu terk ettiği için öfkeli, babaannesi ile bağ kurmuş ve onlarla büyümüş bir kadın. Ayrıca içinde bulunduğu cemaate çok bağlı değil ve ona dayatılan kuralları sorguluyor. Bir yerlerde yanlış bir şeyler olduğunun farkında. Ayrıca cemaate göre aykırı ve farklı tanımlayacağımız birisi. İstismar eden kişiler ise cemaat kurallarına körü körüne bağlı, elinde güç olan insanlar. Örneğin, kaynanası baştan beri onu istismar etmeye hazır, farklı olduğu için onu hiç istemiyor. Ataerkil toplumdaki ‘kaynana’ kalıbını rahatlıkla görebiliyoruz. Yanky ise aslında bir kurban gibi ve neyin ne olduğunun farkında değil ona dayatılan kuralların tamamen doğru olduğunu düşünüyor çünkü hiç dış dünya ile tanışmamış, zaten dış dünya ile tanıştığı zaman değişebileceğini görüyoruz. Bence Esty ile aralarında bir sevgi her ne kadar dışa vuramasa da bir sevgi bağı da var. Moishe ise öyle değil, dış dünyayı bildiği halde yanlış olan bir şeyler olduğunu bildiği halde istismara devam edebilecek birisi. Zaten bunu da yapıyor, kendini kontrol etme problemi, kumar ve alkol bağımlılığı var.

Diziden kişisel olarak öğrenimlerim Hasidizm hakkındaki şeyler oldu. Diziden sonra bu konu hakkında araştırmalar yaptım ve bir insanın cemaatte kalma isteği ve duygusunun ardındaki motivasyon nedir gibi soruları merak edip araştırdım. Çünkü Esty’nin kaçıp özgürlüğüne kavuşmasının ardındaki güdü haricinde orada kalanların ne hissettiğini merak ettim. Sosyal bir çevreye ait olmak mıydı yoksa geçmişte yapılan katliamın yarattığı kollektif bilinç miydi? Sonuçta diğerleri de Esty kadar akıllı ve farkındalardı ama orda tutan olgunun ne olduğu merak konumdu. Bence, her iki olguda birleşerek büyük bir baskı yaratıyor ve insanlar gitmekten çok kalmayı tercih ediyorlar.

İstismar ile ilgili olarak ise, dizide gördüğüm şey şu: özellikle duygusal istismarın kişiyi kısır bir döngüye sokabildiğini, sistematik kalıplara ve tutumlara bağlı olduğunu ve kişinin bunu anlamakta zorlandığını aksine kendini suçlu hissettiğini ve kaygılandığını açık bir şekilde görebildim. Ayrıca, cemaatteki yalıtılmışlığın, dış dünyaya kapalılığın, hatta şiddetin cemaatte bir kural bile olabildiğinin ve istismarın bu tarz sosyal kalıplardan beslenebildiğini gördüm. Örneğin, cinsel ilişkide kadının zevk almasının önemli olmadığı, ilişkinin sadece çocuk için olduğunu ayrıca kadının kocasını memnun etmesi gerektiği kuralı gibi. Ayrıca, tekrarlayan davranış ve düşünce kalıpları da diziye hakim. Çünkü, özellikle Yanky’nin annesinden gelen davranışlar, düşünceler sürekli tekrarlanıyor. Esty’nin yetersiz olduğunu, eksik olduğunu, onda bir yanlışlık olduğunu her fırsatta vurguluyor.